ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Η μάχη του Μαντζικέρτ , 1071

Ρωμανὸς Δ΄ Διογένης Μαντζικέρτ: Μιὰ προσπάθεια διάσωσης τῆς Αὐτοκρατορίας

25 Ιουλίου 2017 σε ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ, ΙΣΤΟΡΙΑ

Ἰωάννη Μιχαλόπουλου

φιλολόγου, Μ.Α. Βυζαντινῆς Ἱστορίας Α.Π.Θ.

 Μόλις ἀνέβηκε στὸν θρόνο ὁ Ρωμανὸς ὁ Δ΄ ὁ Διογένης (1 Ἰανουαρίου 1068, ἀφοῦ παντρεύτηκε τὴν Εὐδοκία τὴ χήρα τοῦ Κων/νου Δούκα) εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσει σημαντικὰ προβλήματα. Οἱ τουρκικὲς ἐπιθέσεις αὐξάνονταν συνεχῶς καὶ οἱ ἐπαρχίες ἐρημώνονταν ἡ μία μετὰ τὴ ἄλλη. Γι’ αὐτὸ στράφηκε ἀμέσως πρὸς τὶς στρατιωτικὲς ὑποθέσεις καὶ προσπάθησε νὰ ἀναδιοργανώσει τὸν στρατό. Ὅμως, κάτω ἀπὸ τὴν πίεση τῆς κατάστασης διέπραξε ἕνα σοβαρὸ σφάλμα. Ἐξακολούθησε νὰ διατηρεῖ στὸ παλάτι του τὸν Καίσαρα Ἰωάννη καὶ τὸν Μιχαὴλ Ψελλό, οἱ ὁποῖοι συνεχῶς ὑπονόμευαν τὴ θέση του, ἀπέφευγαν ὅμως νὰ δείξουν ἀνοιχτὰ τὴν ἐχθρότητά τους, κρύβοντας τὰ πραγματικά τους αἰσθήματα κάτω ἀπὸ τὴ μάσκα τοῦ κόλακα. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ὁ Διογένης, ἐνῷ ἐπίσημα ἔδειχνε νὰ δέχεται τὶς συμβουλὲς τοῦ Ἰωάννη, στὴν πραγματικότητα τὸν ἔριξε στὸ περιθώριο μαζὶ μὲ ὅλη τὴν οἰκογένεια τῶν Δουκῶν καὶ συγχρόνως ἄρχισε νὰ δραστηριοποιεῖται ἑτοιμάζοντας πρεσβευτὲς καὶ συνομιλῶντας μὲ ἐπίσημα πρόσωπα καὶ στρατιωτικοὺς γιὰ τὴν ὀργάνωση ἑνὸς μετώπου ἐναντίον τῶν Τούρκων. Ἔτσι, μέσα σὲ δύο μῆνες δήλωσε ὅτι ἦταν ἕτοιμος νὰ διεξαγάγει πόλεμο ἐναντίον τους. Ἦταν ἀποφασισμένος νὰ τοὺς χτυπήσει καὶ νὰ ἀνακόψει τὴν ὁρμή τους. Συνέλεξε νέους στρατιῶτες, σύμφωνα μὲ τοὺς στρατιωτικοὺς καταλόγους ποὺ εἶχε ἑτοιμάσει, συμπληρώνοντας μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο τὰ τάγματά του, ἔδωσε κουράγιο στὸ στρατὸ του μοιράζοντας δῶρα καὶ ἀξιώματα, ὀργάνωσε τοὺς λόχους του τοποθετῶντας ἱκανοὺς λοχαγοὺς σὲ καίριες θέσεις καὶ μὲ τὴν προσθήκη στρατευμάτων, ποὺ εἶχαν ἔρθει ἀπὸ τὴν Δύση, κατόρθωσε νὰ κάνει τὸν στρατό του ἀξιόμαχο. Χάρη στὸ πνεῦμα καὶ τὴν αἰσιοδοξία του, οἱ στρατιῶτες ἔμαθαν νὰ δραστηριοποιοῦνται, οἱ ἐπαρχίες τοῦ κράτους νὰ ἐλπίζουν καὶ οἱ ἐχθροὶ νὰ φοβοῦνται.

Κάτω ἀπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες ὁ Ρωμανὸς Δ΄ Διογένης προσπάθησε μὲ δύο ἐκστρατεῖες τὸ 1068 καὶ τὸ 1069 νὰ σταματήσει τὴν τουρκικὴ προέλαση. Τὰ ἀποτελέσματα τῶν δύο πρώτων ἐκστρατειῶν του δὲν ἦταν σπουδαῖα. Ἀντίθετα, σὲ πολλὲς περιπτώσεις φάνηκε ἡ κακὴ ποιότητα καὶ ἡ ἀδυναμία τοῦ βυζαντινοῦ στρατοῦ. Ἐξάλλου, ἡ κατάσταση ποὺ ἐπικρατοῦσε στὰ ἀνατολικὰ σύνορα τῆς αὐτοκρατορίας ἔπαιξε σπουδαῖο ρόλο, ὄχι μόνον κατὰ τὶς δύο πρῶτες ἐκστρατεῖες τοῦ Διογένη, ἀλλὰ καὶ στὴν συνέχεια ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς βασικοὺς λόγους τῆς ἥττας στὸ Μαντζικέρτ. Ὁ βυζαντινὸς στρατιωτικὸς ὀργανισμὸς στὶς περιοχὲς αὐτὲς εἶχε ἀρχίσει νὰ παρακμάζει. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἡ βυζαντινὴ κυβέρνηση ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 11ου αἰ., ἐγκατέλειψε τὴν πολιτικὴ τοῦ προτεκτοράτου καὶ ἄρχισε νὰ υἱοθετεῖ μία πιὸ συγκεντρωτικὴ πολιτική, μία πολιτικὴ προσάρτησης, γιὰ τὴν περιοχὴ τῆς Ἀρμενίας, ἐκμεταλλευόμενη τὶς ἔριδες μεταξὺ τῶν Ἀρμενίων πριγκίπων, κλονίστηκαν οἱ σχέσεις μεταξὺ Βυζαντινῶν καὶ Ἀρμενίων. Ἐπίσης, πέρα ἀπὸ τὰ ἐθνικὰ προβλήματα, ποὺ ὑποδαύλιζαν τὶς σχέσεις μεταξὺ τῶν δύο λαῶν, ὑπῆρχαν καὶ ἔντονες θρησκευτικὲς διαφορές. Γενικά, θὰ μπορούσαμε νὰ συμπεράνουμε ὅτι οἱ ἐπιχειρήσεις τῶν Τούρκων στὶς ἐπαρχίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἶχαν τὴν μορφὴ ἐπιδρομῶν, ἀλλὰ καὶ ἀντίστοιχα ἡ ἄμυνα ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ βυζαντινοῦ στρατοῦ ἦταν ἀνοργάνωτη καὶ χωρὶς συνοχή. Τὸ μεγαλύτερο κέρδος ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἐκστρατεῖες ἦταν ὅτι μπόρεσε ν’ ἀνυψωθεῖ τὸ γόητρο τοῦ βυζαντινοῦ στρατοῦ, ὥστε νὰ ἀντιστέκεται στοὺς ἐχθρούς. Δυστυχῶς, ὅμως, αὐτὸ ἦταν ἕνα προσωπικὸ ἐπίτευγμα ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο τοῦ Διογένη.

Μαντζικέρτ

Οἱ ἀξιωματικοί του, καθὼς ἐπίσης καὶ οἱ περισσότεροι στρατιῶτες του, ἦταν δειλοὶ καὶ δὲν εἶχαν τὴ δύναμη οὔτε καὶ τὴν διάθεση νὰ ἀντιμετωπίσουν καὶ νὰ νικήσουν τοὺς ἐχθρούς, ὅταν δὲν ἦταν παρὼν ὁ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας. Τὴν ἄνοιξη τοῦ 1070 ὁ αὐτοκράτορας προτίμησε νὰ παραμείνει στὸ παλάτι, καθὼς εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσει τὴν ἐχθρότητα τοῦ περιβάλλοντός του, καὶ νὰ στείλει ἐναντίον τῶν Τούρκων κάποιο ἀντιπρόσωπό του, ποὺ θὰ ἐνέπνεε ἐμπιστοσύνη. Γιὰ τὸ σκοπὸ αὐτὸν διάλεξε ἕνα νεαρὸ στρατηγὸ τὸν Μανουὴλ Κομνηνό, ποὺ κατάγονταν ἀπὸ στρατιωτικὴ οἰκογένεια καὶ ἦταν ἀνεψιὸς τοῦ προβασιλεύσαντος αὐτοκράτορα Ἰσαάκιου Κομνηνοῦ (1057-1059). Ὡστόσο οὔτε αὐτὴ ἡ ἐκστρατεία εἶχε τὰ ἀναμενόμενα ἀποτελέσματα. Τὸ 1071 ὁ αὐτοκράτορας, παρὰ τὶς πολιτικὲς δυσκολίες ποὺ εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσει (ἡ πολιτικὴ ἀριστοκρατία τῶν Δουκῶν ὑπέσκαπτε τὴ θέση του, ἐπειδὴ φοβόταν μήπως χάσει τὴν ἐξουσία ἀπὸ τοὺς δύο γιοὺς ποὺ εἶχε ἀποκτήσει ὁ Ρωμανὸς ἀπὸ τὴν Εὐδοκία) καὶ τὰ οἰκονομικὰ προβλήματα (τὰ ἔξοδα ἀπὸ τὶς συνεχεῖς ἀνάγκες τοῦ πολέμου καὶ τὶς ἐπιδρομὲς τῶν ἐχθρῶν ποὺ εἶχαν καταστήσει πολλὲς περιοχὲς ἄγονες) ἀποφάσισε νὰ προχωρήσει ἐναντίον τοῦ ἴδιου του σουλτάνου γιὰ νὰ τὸν διαλύσει ὁλοκληρωτικὰ σὲ μία τελικὴ σύγκρουση. Ἔτσι, μόλις ἔφτασε ἡ ἄνοιξη ξεκίνησε τὴν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας γιὰ νὰ συναντήσει τοὺς ἐχθρούς. Ὁ βυζαντινὸς στρατὸς ἔφτασε σὲ ἔξι ἡμέρες στὴ Θεοδοσιούπολη. Ὁ Ρωμανὸς σχεδίασε νὰ καταλάβει τὸ Μαντζικέρτ, ποὺ ἦταν ἕνα ὀχυρωμένο πόλισμα κοντὰ στὴ λίμνη Βὰν καὶ δὲν ἀπεῖχε πολὺ. Γι’ αὐτὸ προχώρησε μὲ τὸν στρατό του πρὸς ἐκείνη τὴν περιοχή. Ὅμως τότε διέπραξε μία βιαστικὴ κίνηση. Ἐπειδὴ θεώρησε ὅτι ἡ φρουρὰ, ἡ ὁποία ὑπερασπίζονταν τὸ Μαντζικὲρτ, ἦταν μικρὴ καὶ ἔτσι θὰ τὸ καταλάμβανε εὔκολα-πράγμα ποὺ ἔγινε- ἔστειλε μία ἄλλη μοῖρα ἀπὸ τὸ στρατό του μὲ τὸ μάγιστρο Ἰωσὴφ Τραχανειώτη νὰ βοηθήσει τὸν Ρουσέλιο ποὺ εἶχε προπορευτεῖ στὴν πολιορκία τοῦ Χλίατ, καθὼς ὑπῆρχαν πληροφορίες ὅτι οἱ Τοῦρκοι βάδιζαν ἐναντίον τους μὲ δέκα χιλιάδες ἄνδρες. Ἔτσι, ἀποδυνάμωσε τὸ στρατό του ἀπὸ ἕνα ἐμπειροπόλεμο τμῆμα, ἀφοῦ ὅσοι ἔμειναν μαζί του σπάνια εἶχαν χρησιμοποιηθεῖ σὲ μάχες. Ὅταν ὁ Διογένης κατέλαβε τὸ Μαντζικέρτ, ὁ σουλτάνος ἦταν στὴ Μοσούλη. Θορυβημένος ἀπὸ τὴν εἰσβολὴ τοῦ Διογένη στὴν Ἀρμενία προχώρησε βιαστικὰ πρὸς τὰ ἐκεῖ παίρνοντας μαζί του 14.000 ἱππεῖς Τούρκους καὶ Κούρδους. Ὁ αὐτοκράτορας διέταξε τὸν Τραχανειώτη νὰ ἐπιστρέψει καὶ νὰ ἑνωθεῖ μαζί του, ἀλλὰ ἐκεῖνος, ἀφοῦ παρέσυρε μαζί του καὶ τὸν Ρουσέλιο, ἐγκατέλειψε τὴν θέση του καὶ διέφυγε διαμέσου τῆς Μεσοποταμίας πρὸς τὸ Βυζαντινὸ ἔδαφος. Στὸ μεταξύ, ὁ σουλτάνος Ἂρπ- Ἀσλὰν ἔστειλε πρέσβεις στὸν Ρωμανὸ καὶ ζήτησε εἰρήνη. Ὅμως, ὁ αὐτοκράτορας ἀπέρριψε τὸ αἴτημα καὶ ἑτοιμάστηκε γιὰ τὴν τελικὴ σύγκρουση. Ἦταν 26 Αὐγούστου 1071 σύμφωνα μὲ τὰ ἑλληνικὰ κείμενα (οἱ ἀραβικὲς πηγὲς ἀναφέρουν ὅτι ἔγινε μία ἑβδομάδα νωρίτερα, δηλαδὴ στὶς 19 Αὐγούστου 1071).

Ἀρχικά, οἱ Τοῦρκοι αἰφνιδιάστηκαν ἀπὸ τὴν ξαφνικὴ ἐπίθεση καὶ ἄρχισαν νὰ ὑποχωροῦν μὲ τάξη παρασύροντας τὰ βυζαντινὰ στρατεύματα. Ὅταν ἄρχισε νὰ νυχτώνει, ὁ Ρωμανὸς διέταξε νὰ σταματήσει ἡ προέλαση ἐπειδὴ φοβήθηκε τὸ τέχνασμα ποὺ συνήθως ἐφάρμοζαν οἱ ἐχθροί. Ἔκαναν δηλαδὴ ὅτι ὑποχωροῦσαν καὶ ἐπιτίθενταν ξαφνικὰ κυκλώνοντας αὐτοὺς ποὺ τοὺς καταδίωκαν. Ὅμως, μόλις γύρισε πρὸς τὰ πίσω ἡ βασιλικὴ σημαία, ὅσοι βρίσκονταν μακριὰ νόμιζαν ὅτι ὁ αὐτοκράτορας εἶχε ἡττηθεῖ. Ἡ ἀναστάτωση ἔγινε ἀκόμη μεγαλύτερη ὅταν ὁ Ἀνδρόνικος Δούκας ποὺ βρισκόταν στὴν ὀπισθοφυλακὴ διέδιδε ὅτι ὁ στρατὸς ὑποχωροῦσε ἄτακτα. Μάταια ὁ Ρωμανὸς μὲ τοὺς λίγους πιστοὺς συντρόφους του προσπαθοῦσε νὰ συγκρατήσει τοὺς φυγάδες. Τελικά, ἀφοῦ σκοτώθηκε τὸ ἄλογό του ἀπὸ ἕνα βέλος καὶ ὁ ἴδιος τραυματίστηκε στὸ χέρι πιάστηκε αἰχμάλωτος. Γιὰ πρώτη φορὰ εἶχε πιαστεῖ αἰχμάλωτος βυζαντινὸς αὐτοκράτορας καὶ ὁλόκληρο τὸ στρατόπεδό του μαζὶ μὲ τοὺς θησαυρούς του εἶχε περιέλθει στὰ χέρια τῶν ἐχθρῶν. Ὁ σουλτάνος ὅμως φέρθηκε μὲ εὐγενικὸ τρόπο στὸ Διογένη καὶ ἡ συνθήκη ποὺ ὑπέγραψαν ἦταν ἱκανοποιητικὴ γιὰ τὸ Βυζάντιο, ἀφοῦ διατηροῦνταν τὸ ἐδαφικὸ καθεστώς.

Ἡ μάχη τοῦ Ματζικέρτ, Αὔγουστος τοῦ 1071

Στὴ συνέχεια, μετὰ ἀπὸ ὀχτὼ ἡμέρες φιλοξενίας ὁ αὐτοκράτορας ἀφέθηκε ἐλεύθερος, ὅμως οἱ Δοῦκες τὸν κήρυξαν ἔκπτωτο καὶ ἄρχισαν νὰ τὸν καταδιώκουν. Τελικά, τὸν ἔπιασαν στὰ Ἄδανα τὴν ἄνοιξη τοῦ 1072. Ὁ Ρωμανὸς συμφώνησε μὲ τὸν ἀντίπαλό του Ἀνδρόνικο Δούκα ὅτι θὰ παραιτηθεῖ ἐπίσημα ἀπὸ τὴ βασιλικὴ ἀρχὴ καὶ θὰ λάβει τὸ μοναστικὸ σχῆμα. Κατὰ τὴν πορεία του πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολη, πέρασε ντυμένος μοναχὸς πάνω σὲ ἕνα εὐτελὲς ὑποζύγιο ἀπὸ ὅλες τὶς πόλεις καὶ τὰ χωριὰ, ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶχε δοξαστεῖ ἕνα χρόνο νωρίτερα ὡς ἡμίθεος. Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ του φαίνεται ὅτι τοῦ ἔβαζαν δηλητήριο μέσα στὸ φαγητό του. Μὲ μεγάλη δυσκολία ἔφτασε στὸ Κοτυάειον, ὅπου ἔγινε γνωστὴ ἡ ὀλέθρια διαταγὴ νὰ τυφλωθεῖ ὁ Διογένης παρὰ τὶς ἔνορκες διαβεβαιώσεις ποὺ τοῦ εἶχαν δώσει. Μετὰ τὴν τύφλωσή του, παρουσιάζοντας ἕνα οἰκτρὸ θέαμα (ἀφοῦ δὲν τοῦ εἶχαν δέσει τὰ μάτια μὲ ἐπιδέσμους) μεταφέρθηκε μέχρι τὴν Προποντίδα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ τὸν περιόρισαν σὲ ἕνα μοναστήρι στὴ νῆσο Πρώτη, ὅπου πέθανε μετὰ ἀπὸ ἕνα μικρὸ χρονικὸ διάστημα, χωρὶς νὰ βλαστημήσει ποτὲ γιὰ ὅσα κακὰ εἶχε πάθει. Ἡ γυναῖκα του Εὐδοκία φρόντισε νὰ ταφεῖ μὲ βασιλικὲς τιμές. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο χάθηκε μία σημαντικὴ εὐκαιρία νὰ σωθεῖ ἡ αὐτοκρατορία ἀπὸ τὴν εἰσβολὴ τῶν Σελτζούκων Τούρκων.

Ἡ ἐμφύλια διαμάχη, αὐτὸ τὸ προαιώνιο ἐλάττωμα τῆς φυλῆς μας, εἶχε γιὰ μία ἀκόμα φορὰ ὀλέθριες συνέπειες γιὰ τὸν Ἑλληνισμό. Ἦταν οἱ πολιτικὲς ἔριδες καὶ ὁ θάνατος τοῦ Ρωμανοῦ αὐτὰ ποὺ μετέτρεψαν τὴν ἧττα τοῦ Μαντζικὲρτ σὲ ἀληθινὴ καταστροφή, γιατί μετὰ ἀπ’ αὐτὸν ἡ συνθήκη, ἡ ὁποία εἶχε συμφωνηθεῖ ἀνάμεσα στὸν Ἂρπ-Ἀσλὰν καὶ τὸν αὐτοκράτορα ἀκυρώθηκε καὶ ταυτόχρονα δόθηκε ἡ εὐκαιρία στοὺς Τούρκους νὰ ἀρχίσουν ἐπιθετικὸ καὶ κατακτητικὸ πόλεμο ἐναντίον τοῦ Βυζαντίου. Ἔτσι, οἱ ἴδιοι οἱ Βυζαντινοὶ ἄνοιξαν στοὺς Τούρκους τὸν δρόμο πρὸς τὴ Μικρὰ Ἀσία.

Κατὰ τὴ διάρκεια τῶν ἑπόμενων δέκα χρόνων οἱ διαφορὲς ἀνάμεσα στοὺς ἀριστοκρατικοὺς καὶ τοὺς στρατιωτικοὺς θὰ συνεχιστοῦν μὲ ἀποτέλεσμα οἱ Τοῦρκοι νὰ καταλάβουν ὁλόκληρη τὴν Ἀνατολία. Ἡ ἀπώλειά της ἀποδείχτηκε ἕνα θανάσιμο χτύπημα γιὰ τὴν αὐτοκρατορία. Χάνοντας τὶς πλούσιες ἐπαρχίες ἡ Κωνσταντινούπολη παρέμεινε ἕνα τεράστιο κεφάλι, ποὺ ἀποστερήθηκε ἀπὸ τὸ σῶμα ποὺ χρειαζόταν γιὰ νὰ τὸ στηρίζει. Ἐξάλλου, ἡ ἀδυναμία τῶν Βυζαντινῶν νὰ ἀντιμετωπίσουν ἀποτελεσματικὰ τοὺς Σελτζούκους Τούρκους καὶ οἱ ἐσωτερικές τους διαμάχες ἔδωσαν τὴ δικαιολογία στοὺς Δυτικοὺς νὰ ὀργανώσουν τὶς Σταυροφορίες τους γιὰ τὴν «καταπολέμηση τοῦ Ἰσλὰμ» μὲ ὅλα τὰ ὀλέθρια ἀποτελέσματα, ποὺ εἶχαν αὐτὲς γιὰ τὸ Βυζάντιο. Ὅπως ἀναφέρουν καὶ οἱ Λατίνοι συγγραφεῖς τὸ 1071 καλεῖ τὸ 1095.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μιχαὴλ Ἀτταλειάτου, Ἱστορία, CB Bonnae 1853.

Κωνσταντίνου Μαννασῆ, Σύνοψις Ἱστορική,CB Bonnae 1837.

Ἰ. Καραγιαννόπουλος, Ἱστορία Βυζαντίνου κράτους, τόμ. Ι (324-565),τόμ.ΙΙ (565-1081), Θεσσαλονίκη 1978-1985.

CL.Cahen, La campagne de Mantzikert d’apres les sourses musulmanes, Byzantion 9 (1934) 613-642

J.C.Cheynet, Mantzikert: Une desastre militaire: Βyzantion 50(1980) 410-438.

R.Grousset, L’ empire du Levant,histoire de la question d’ orient, Paris 1949.

Sp.Vryonis, The decline of medieval Hellenism in Asia Minor and the process of isla

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

                 ΙΣΤΟΡΙΑ  ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ  Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ                                   ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2017

      Σημαντικοί  ορισμοί και ερωτήσεις από όλη την ύλη.

                                              ΚΕΦ. Α

Ορισμοί: Συνέδριο της Βιέννης, Ιερή Συμμαχία. Παλαιό καθεστώς, Ευρωπαϊκή Συμφωνία/concert of Europe),εθνικά κινήματα, φιλελεύθερα κινήματα, Δόγμα Μονρόε ,Δεκεμβριστές, Καρμπονάροι, Μεγάλη ιδέα, Πελοποννησιακή Γερουσία, Άρειος Πάγος,Γερουσία της Δυτικής ΧέρσουΕλλάδος,  Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος,Μεγάλη Ιδέα- Αλυτρωτισμός, Αρχή της Δεδηλωμένης, Ανατολικό Ζήτημα, Χάτι Χουμαγιούν, Τανζιμάτ, Βιομηχανική Επανάσταση.

Ερωτήσεις: 1)Πότε και από ποιες δυνάμεις συγκλήθηκε το Συνέδριο της Βιέννης; Τι επιδίωκαν με αυτό οι ηγεμόνες της Ευρώπης;

2) Πότε δημιουργήθηκε η Ιερή Συμμαχία; Σε τι αποσκοπούσε;

3)Τι εννοούμε με τους όρους <<εθνικά>> και  << φιλελεύθερα >>  κινήματα; Σε τι αποσκοπούσαν;

4)Το εθνικό κίνημα των  Γερμανών.(Χέρντερ).

5)Ποια ήταν τα κυριότερα κινήματα που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη κατά το πρώτο τέταρτο του 19^ου αι;

6)Ποια ήταν τα συστατικά στοιχεία του Ελληνικού εθνικού κινήματος;

7) Τι προέβλεπε το πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας;(22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830) όσον αφορά το πολίτευμα και τα σύνορα του νέου κράτους;

8)Ποιο ήταν το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας κατά τη διακυβέρνηση του Καποδίστρια (1828-1831) και του Όθωνα;

9)Ποια ήταν τα προβλήματα του ελληνικού κράτους κατά τη δεκαετία του 1830.  Προσοχή! Η ερώτηση αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με πηγές.

10)Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του Συντάγματος του 1844 και ποια του 1864;

11)Τι προέβλεπε η Σύμβαση των Στενών;(13/7/1841).

12)Πώς επηρέασε ο Κριμαϊκός πόλεμος την Ελλάδα; (και πηγές).

13)Τι προέβλεπε η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων;(30 Μαρτίου 1856);

14)Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του εργοστασιακού συστήματος του

19^ου αι; (βιομηχανική Επανάσταση)

15)Ποιες ήταν οι συνέπειες της Βιομηχανικής Επανάστασης;

16)Για ποιους λόγους η Βιομηχανική Επανάσταση αναπτύχθηκε πρώτα στην Αγγλία;(και πηγές).

17)Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος το 19οαι στις χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ;(και πηγές).    

                                          ΚΕΦ.Β

Ορισμοί: Νέα Αποικιοκρατία, Ιμπεριαλισμός ,Έλληνες της Διασποράς, Εκσυγχρονισμός, Πανσλαβισμός(σχ.βιβλ. σελ 245), Εξαρχία, Μακεδονικός Αγώνας, Νεοτουρκικό κίνημα, Συνθήκη Ειρήνης Λονδίνου, Συνθήκη Ειρήνης Βουκουρεστίου.

Ερωτήσεις: 1) Ποια ήταν τα αίτια της αποικιοκρατίας στα μέσα του 19^ου αι;

2)Σε τι διέφερε η αποικιοκρατία του 19^ου αι από την προηγούμενη μορφή του φαινομένου; (δηλαδή θα πρέπει να αναλύσουμε τον όρο νέα αποικιοκρατία).

3)Ποια ήταν τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στα τέλη του 19^ου αι – αρχές 20^ου;

4) Ποιοι παράγοντες επιβράδυναν την ανάπτυξη του ελληνικού κράτους στα τέλη του 19^ου αι;(και πηγές).

5)Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εκσυγχρονιστική πολιτική του.(και πηγές)

6)Το κίνημα στο Γουδί και οι αλλαγές που προώθησε ο Ε. Βενιζέλος με το Σύνταγμα του 1911.

7)Εθνικό κίνημα Σέρβων, Βουλγάρων(Συνθήκη Αγ. Στεφάνου, Μεγάλη Βουλγαρία, Συνέδριο Βερολίνου)

8)Μακεδονικός Αγώνας.(1904-1908).

9)Νεοτουρκικό κίνημα: Πότε και από ποιους δημιουργήθηκε ; Ποιοι ήταν οι στόχοι του;

10)Ποιοι ήταν οι αντίπαλοι συνασπισμοί στον  Α΄ και ποιοι στον Β’ Βαλκανικό πόλεμο;

11) Τι προέβλεπε η Συνθήκη Ειρήνης του Λονδίνου;(17/30 Μαΐου 1913);

12)Με ποια συνθήκη τελείωσε ο Β΄ Βαλκανικός πόλεμος; Τι προέβλεπε αυτή;

                          ΚΕΦ Γ sos.

Ορισμοί: Τριπλή Συμμαχία(Κεντρικές Δυνάμεις), Τριπλή Συνεννόηση(Αντάντ), <<14 σημεία του Ουίλσον, Εθνικός Διχασμός,Εθνική Άμυνα, Νοεμβριανά, Νέες Χώρες(προσοχή σε αυτόν τον όρο και σε πηγές),ΚΤΕ (Κοινωνία των Εθνών), Οκτωβριανή Επανάσταση, Σοβιέτ, Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, Τρίτη (Κομμουνιστική) Διεθνής.

Ερωτήσεις: 1) Ποια ήταν η σύνθεση των δύο μεγάλων συνασπισμών που διεξήγαγαν τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο;

2)Οι ευρωπαϊκές συμμαχίες και η πολεμική δυναμική τους.

3) Ποιες ήταν οι συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου;

4) Ποια ήταν η άποψη Βενιζέλου- βασιλιά Κων/νου για τη θέση που θα έπρεπε να κρατήσει η Ελλάδα στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο;(και πηγές).

5)Εθνικός Διχασμός.(και πηγές).

6)Το κίνημα της <<Εθνικής Άμυνας >> και τα <<Νοεμβριανά>>.

7)Ποιοι ήταν οι στόχοι των Μεγάλων Δυνάμεων στη Συνθήκη των Βερσαλλιών(28 Ιουνίου 1919);Τι προέβλεπε αυτή;

8) Οι Συνθήκες Ειρήνης με τις άλλες ηττημένες δυνάμεις.

9) Η Συνθήκη του Νεϊγύ (14/27 Νοεμβρίου 1919)

10) Η Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920).

Προσοχή.! Οι δύο συνθήκες αφορούσαν την Ελλάδα. Το ίδιο και η συνθήκη της Λωζάννης που έγινε το 1923.

11)Οι συνέπειες των συνθηκών Ειρήνης του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.(και πηγές).

12) Η κίνηση για την ανεξαρτησία του Πόντου.

13)Συνθήκη Λωζάννης (σελ. 88 και 93 του σχ. Βιβλίου). Επίσης σύμβαση υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών της Ελλάδας και της Τουρκίας .Τι προέβλεπε η σύμβαση που υπογράφηκε μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας στις 30 Ιανουαρίου/12 Φεβρουαρίου 1923.

14)Συνθήκη Μπρεστ-Λιτόφσκ.(Μάρτιος 1918).

15)Πότε ιδρύθηκε και ποιοι ήταν οι στόχοι της Τρίτης Διεθνούς;.

                                         ΚΕΦ   Δ.

Ορισμοί: Συλλογική ασφάλεια, Λοκάρνο(Συμφωνίες),Αβασίλευτη δημοκρατία

(1924),<<Ζωτικός  χώρος>>(Lebensraum),Βαλκανικό Σύμφωνο(sos).

Ερωτήσεις: 1) Με ποιες ενέργειες και συνθήκες διατηρήθηκε η ειρήνη στην Ευρώπη τη δεκαετία 1920-1930;

2)Ποιες ήταν οι προκλήσεις κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού  στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία 1920-1930;

3)Ποια ήταν η διεθνής θέση της Ελλάδας από το 1923-1930;(πηγή : το ευρωπαϊκό όραμα του Βενιζέλου και ερώτηση 2 του σχολικού βιβλίου, σελ. 103).

4) Ποιες ήταν οι συνέπειες της κρίσης του 1929-1932 σε παγκόσμιο επίπεδο ;( Ευρώπη , Αμερική και πηγές.)

5)Μέσα από ποιες ενέργειες οδηγούμαστε στην κατάρρευση της ΚΤΕ;

6)Ποιος ήταν ο αντίκτυπος της διεθνούς κρίσης στην Ελληνική κοινωνία και οικονομία;

7) Ποια ήταν η θέση της Ελλάδας στο διεθνές πλαίσιο της εποχής;(Βαλκανικό σύμφωνο 9/2/1934).

                                                      Κεφ. Ε(sos)

Ορισμοί: Κατευνασμός(appeasement), Συνδιάσκεψη του Μονάχου, Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, Σχέδιο <<Μαρίτα>>, ΕΑΜ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ,<< overlord>>,       Δίκη της Νυρεμβέργης, <<Τελική λύση>>, Σιδηρούν παραπέτασμα(<<iron curtain>>), ΕΛΑΣ,ΠΕΕΑ,<<Δεκεμβριανά>>.

Ερωτήσεις: 1) Πως ξεκίνησε ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος;

2)Ποια ήταν η σημασία της νίκης των Ελλήνων κατά των Ιταλών και της ελληνογερμανικής σύρραξης για την έκβαση του Β΄ παγκοσμίου πολέμου;

3)Η Εθνική Αντίσταση κατά  των δυνάμεων του ΄Αξονα και η σημασία της.

4) Η αντεπίθεση των Συμμάχων.

5) Με ποιες συνθήκες τελειώνει ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος;

6) Η δίκη της Νυρεμβέργης. Το ολοκαύτωμα (και πηγές).

7) Ποιες ήταν οι συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου για την ανθρωπότητα;(και πηγές και για την ρίψη της ατομικής βόμβας).

8) ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ όλη την ενότητα 6. Ο ανταγωνισμός στο στρατόπεδο των νικητών(Συνδιάσκεψη Γιάλτας- Πότσνταμ)- Πολιτική κρίση στην Ελλάδα -<<Δεκεμβριανά>>.

9)Ποιο ήταν το κέρδος της Ελλάδας από τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο;

10) Η συνθήκη Ειρήνης του Αγ. Φραγκίσκου.

11) Η συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων και η τύχη των Ελληνικών εθνικών διεκδικήσεων.(10/2/1947).Η Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου έγινε το 1947. Προσοχή! Επίσημη ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948 σύμφωνα με το παράθεμα του βιβλίου.

                           Κεφ. Στ (όλο πολύ καλά!!!!).

Ορισμοί:OHE, Ψυχρός πόλεμος, Ισορροπία του τρόμου,  Τρίτος κόσμος, UNICEF,UNESKO,<<συμφωνία ποσοστών>>, Δόγμα Τρούμαν, Σχέδιο Μάρσαλ, Βορειατλαντικό Σύμφωνο (ΝΑΤΟ), Αποσταλινοποίηση, Τείχος του Βερολίνου, Τελική πράξη του Ελσίνκι,<< Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων κρατών>>, Αποαποικιοποίηση, κίνημα των Αδεσμεύτων, Συμβούλιο της Ευρώπης, Σχέδιο Σουμάν, Πατέρες της Ευρώπης, Μπενελούξ, ΕΚΑΧ, ΕΟΚ(Συνθήκη της Ρώμης, 25 Μαρτίου 1957), Συνθήκη του Μάαστριχτ, Μεταπολίτευση- τελική επικράτηση της αβασίλευτης δημοκρατίας, ΕΟΚΑ, Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου για το κυπριακό, ΕΟΚΑ Β΄.

Ερωτήσεις: 1) Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του μεταπολεμικού διεθνούς συστήματος; Σε τι διέφερε από το διεθνές σύστημα των παλαιοτέρων περιόδων;

2) Πως ήταν οργανωμένος και πως λειτουργούσε ο OHE; Ποια ήταν τα βασικά όργανά του;

3) Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος και οι συνέπειές του.

4) Ποιες ήταν οι φάσεις του ψυχρού πολέμου μέχρι το 1972;

5)Τι προέβλεπε η πράξη του Ελσίνκι; Πως οδηγούμαστε στο τέλος του Ψυχρού πολέμου; Ποια ήταν τα κυριότερα γεγονότα που συνέβησαν από το 1972 έως το 1991;

6) Ποια ήταν τα αίτια της αποαποικιοποίησης;

7)Το συμβούλιο της Ευρώπης (1949). Ποιες ήταν οι βασικές ιδέες της Ευρωπαϊκής ενοποίησης(τις τρεις ιδέες που σημειώσαμε). Ο όρος πατέρες της Ευρώπης.

8)sos.  Τι προέβλεπε η συνθήκη της Ρώμης(25 Μαρτίου 1957) (και πηγή σελ. 155).

9)Πως διαμορφώθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση από τα τέλη του 20^ου αι  έως τις αρχές του 21^ου αι;

10) Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου.

11)Μεταπολίτευση- Πότε καθιερώθηκε η αβασίλευτη δημοκρατία στην Ελλάδα.(ο όρος <<ελληνικό θαύμα>>).

12)Ποιοι ήταν οι στόχοι της Ελλάδας κατά την είσοδό της στην ΕΟΚ; Πότε έγινε η Ελλάδα πλήρες μέλος της ΕΟΚ;

13) Συνθήκη Μάαστριχτ- ΟΝΕ.

14) Ο Κυπριακός Αγώνας. Πως εξελίχτηκε το Κυπριακό ζήτημα έως το 1960.

15) Το Κυπριακό ζήτημα από την ανεξαρτησία έως την τουρκική εισβολή.

16) Το Κυπριακό  ζήτημα μετά την τουρκική εισβολή.(ο όρος<< οικονομικό θαύμα>>)

Προσοχή: όλα όσα είναι με έντονα γράμματα είναι πολύ σημαντικά!!!!!

 ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ!!!!!!!

 Ο  ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΑΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ.