Σενάριο διδασκαλίας για το άναρθρο απαρέμφατο στην αρχαία ελληνική , η σχέση του με την νέα ελληνική

ΚΣΕ 14^ΟΓΥΜΝΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

 

  1.Tαυτότητα του σεναρίου.

Τίτλος: Το άναρθρο απαρέμφατο στην Αρχαία Ελληνική.

Δημιουργός:  Μιχαλόπουλος     Ιωάννης.

Διδακτικά αντικείμενα:     Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Πληροφορική.

(  Διαθεματική  Προσέγγιση).                              

Τάξη:  Β ΄ Λυκείου

Χρονική διάρκεια : 2 ώρες.

Προϋποθέσεις υλοποίησης: Εξοικείωση των μαθητών με τα ηλεκτρονικά σώματα κειμένων και τον τρόπο αναζήτησης λέξεων σε αυτά ,το διαδίκτυο, την αξιοποίηση συγκεκριμένων διαδικτυακών εργαλείων, τη χρήση επεξεργαστή κειμένου και προγράμματος παρουσίασης ,την εκπόνηση εργασιών σε ομάδες   .Η υλοποίηση του συγκεκριμένου σεναρίου προϋποθέτει φυσικά την εξασφάλιση κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής, όπως αίθουσα πληροφορικής ,επαρκή  αριθμό ηλεκτρονικών υπολογιστών για τους μαθητές κ.ά.

Τεχνολογικά εργαλεία που θα χρειαστούν: Φυλλομετρητής ,διαδίκτυο, εργαλεία γλωσσικής τεχνολογίας που υποστηρίζουν μορφολογική, σημασιολογική και γενικής δομής ανάλυση των στερεοτύπων της Ελληνικής γλώσσας ,πρόγραμμα παρουσίασης ,βιντεοπροβολέας και ιστολόγιο. Συγκεκριμένα από το διαδίκτυο θα χρησιμοποιηθεί η Πύλη για την Ελληνική γλώσσα και ειδικότερα ο Συμφραστικός Πίνακας λέξεων του Ανθολογίου Αττικής Πεζογραφίας ,βασικό λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής ,Αρχές Σύνταξης της Αρχαίας Ελληνικής και της Νέας Ελληνικής.

2.Σύντομη Περιγραφή.                                                                                                   

Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες θα κληθούν να εξετάσουν από ένα είδος του άναρθρου απαρεμφάτου με τη βοήθεια της θεωρίας του συντακτικού. Στη συνέχεια θα δοθούν τα φύλλα εργασίας στις ομάδες των μαθητών και με βάση τα αποτελέσματα της αναζήτησής τους στην ηλεκτρονική Πύλη ,θα  προσπαθήσουν να προχωρήσουν σε συμπεράσματα σχετικά με τα είδη του άναρθρου απαρεμφάτου στην αρχαία  ελληνική ,τα ρήματα από τα οποία εξαρτώνται τις διαφορές τους όσον αφορά τη μετάφρασή τους ,το συντακτικό τους ρόλο και τη σχέση του απαρεμφάτου της αρχαίας ελληνικής με ορισμένα είδη προτάσεων της Νέας Ελληνικής.

3.Στόχοι-Σκεπτικό.

Βασικός σκοπός της υλοποίησης του σεναρίου είναι να μάθουν οι μαθητές να αξιοποιούν τις ΤΠΕ ως περιβάλλον έρευνας και   ανακαλυπτικής   μάθησης και να αποκτήσουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των ορίων τους. Οι μαθητές εξοικειώνονται με τη διαδικασία χρήσης του διαδικτύου για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων γνωστικών σκοπών  και ασκούνται στη διαχείριση πληροφοριών με ορισμένους άξονες και στόχους .Ειδικότερα στόχος του συγκεκριμένου σεναρίου είναι να προτείνει έναν πιο επαγωγικό τρόπο διδασκαλίας του αρχαίου ελληνικού συντακτικού ,και ίσως έναν πιο ελκυστικό τρόπο εκμάθησης των κανόνων του συντακτικού  , τους οποίους θα τους δημιουργήσουν οι ίδιοι οι μαθητές μέσα από την έρευνά τους   με την διακριτική επέμβαση και καθοδήγηση του διδάσκοντα.

Οι ειδικότεροι στόχοι του συγκεκριμένου σεναρίου είναι οι εξής:

Γνωστικοί στόχοι

1)Να κατανοήσουν   οι μαθητές και να αναγνωρίζουν τα είδη του  άναρθρου  απαρεμφάτου.

2)Να κατανοήσουν πως μεταφράζεται το απαρέμφατο ανάλογα με το είδος του και με τι είδους  πρόταση της αρχαίας ελληνικής ισοδυναμεί καθώς και το συντακτικό του ρόλο ανάλογα με το ρήμα από το οποίο εξαρτάται.

3)Να κατανοήσουν ότι το Συντακτικό στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών αναφέρεται σε σχέσεις (απλές ή σύνθετες) εννοιών, σημασιών και νοημάτων ,που ακολουθούν μία ιεραρχική διάρθρωση.

4)Σύγκριση με τη νέα ελληνική γλώσσα , με ποιες προτάσεις ισοδυναμεί το απαρέμφατο της αρχαίας ελληνικής ανάλογα με το είδος του.

 Στόχοι σχετικά με τις ΤΠΕ.

1)Χρήση ενός ανοιχτού αρχαιογνωστικού περιβάλλοντος όπως η <<Πύλη για την ελληνική Γλώσσα>>.

 2)Χρήση του μηχανισμού αναζήτησης με λέξεις –κλειδιά (ψηφιακός γραμματισμός). 3)Χρήση και γνωριμία με το ψηφιακό βιβλίο γραμματικής της νέας ελληνικής(Α,Β,Γ, Γυμνασίου).

 4)Ευρεία χρήση του διαδικτύου. Να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον υπάρχοντα σχολικό χρόνο και χώρο.

 Παιδαγωγικοί στόχοι.

1)Συνεργασία μεταξύ των μαθητών της τάξης , ώστε να φτάσουν στη σωστή κατανόηση του μαθήματος ,στη σύνθεση των συμπερασμάτων και στην τελική αποτίμηση του μαθήματος αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες μέσα από μία πρωτότυπη διαδικασία και με τη μικρότερη συμμετοχή και καθοδήγηση του καθηγητή.

4. Μεθοδολογία.

1)Προσωπική εισήγηση-άμεση έκθεση –παρουσίαση των βασικών σημείων του μαθήματος (δασκαλοκεντρική μέθοδος), 2) Μαθητοκεντρική  μέθοδος, ανάληψη πρωτοβουλιών από τους μαθητές 3)Ομαδοσυνεργατική μέθοδος 4)Κατευθυνόμενος διάλογος.4 Επαγωγική μέθοδος : οι μαθητές μέσα από το παραδειγματικό υλικό που θα εντοπίσουν οι ίδιοι θα φτάσουν στην διατύπωση γενικών κανόνων για τα είδη του  άναρθου απαρεμφάτου, τη μετάφρασή τους το συντακτικό τους ρόλο  και τη σχέση τους με τη Νέα Ελληνική.

5.  Λεπτομερής περιγραφή της πορείας εφαρμογής του  σεναρίου.

1^η ώρα:

Αρχικά θα γίνει από τον διδάσκοντα μία πρώτη παρουσίαση του άναρθρου  απαρεμφάτου. Οι μαθητές θα οδηγηθούν από τον διδάσκοντα να  βρουν παραδείγματα απαρεμφάτων με βάση   ορισμένα ρήματα π.χ.ειμί , κελεύω,έσομαι ,γίγνομαι ,βούλομαι κ.τ.λ. , μέσα από την <<Πύλη για την ελληνική γλώσσα>> . Αφού καταγράψουν όλοι τις παρατηρήσεις τους  για τα είδη του  απαρεμφάτου στη συνέχεια θα χωριστούν σε τέσσερις ομάδες των 6 ατόμων. Η  κάθε ομάδα θα έχει ένα φύλλο εργασίας και μία συγκεκριμένη αποστολή.

1)Η  πρώτη ομάδα θα χρησιμοποιήσει τους συμφραστικούς πίνακες από την πύλη για την αρχαία  ελληνική γλώσσα και θα πρέπει να διερευνήσει: α)τα απαρέμφατα με τα οποία συντάσσονται τα ρήματα νομίζω.λέγω,δοκώ.β)πώς

μεταφράζονται,με τι είδους πρόταση της αρχαίας ελληνικής ισοδυναμούν και γ)ποια είναι η συντακτική τους θέση.

2)Η δεύτερη ομάδα θα χρησιμοποιήσει τους συμφραστικούς πίνακες από την πύλη για την αρχαία ελληνική γλώσσα και θα πρέπει να διερευνήσει:α) τα απαρέμφατα με τα οποία συντάσσονται τα ρήματα κελεύω ,βούλομαι,  ΄εθέλω-θέλω β)πώς μεταφράζονται ,με τι είδους πρόταση της αρχαίας ελληνικής ισοδυναμούν και γ)ποια είναι η συντακτική τους θέση.

3) Η τρίτη ομάδα θα χρησιμοποιήσει και τα έξι ρήματα των δύο προηγούμενων ομάδων και από τα σώματα κειμένων της ηλεκτρονικής πύλης θα φέρει συγκεκριμένα παραδείγματα για το καθένα ρήμα μέσα από κείμενα καθώς επίσης και τη μετάφραση των απαρεμφάτων με τα οποία συντασσόνται. Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας και τις αρχές σύνταξης για τα απαρέμφατο από την ηλεκτρονική πύλη για την αρχαία ελληνική γλώσσα θα καταγράψει είτε χρησιμοποιώντας τον κειμενογράφο φτιάχνοντας ένα αρχείο word είτε φτιάχνοντας ένα power point, τα συμπεράσματα της για τα είδη του άναρθρου απαρεμφάτου ,πώς ονομάζονται ανάλογα με τα ρήματα από τα οποία εξαρτώνται ,πως μεταφράζονται ανάλογα με το είδος τους και το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται και με τι είδους προτάσεις της αρχαίας ελληνικής ισοδυναμούν.

4) Η τέταρτη ομάδα χρησιμοποιώντας από την πύλη για την ελληνική γλώσσα τη νέα ελληνική και τη γραμματική ή το ψηφιακό βιβλίο Γραμματική για την Α,Β,Γ, Γυμνασίου ,σελ.146-147,θα μελετήσει τις δευτερεύουσες ειδικές και βουλητικές ονοματικές προτάσεις και θα καταγράψει παραδείγματα ,ώστε να γίνει η σύγκριση και να κατανοήσουμε τη σχέση του απαρεμφάτου της αρχαίας ελληνικής με τις προτάσεις της νέας ελληνικής γλώσσας. Κατά  την έρευνά τους θα στηριχτούν στα ρήματα :λέω,  πιστεύω, νομίζω ,θέλω, επιθυμώ και στη σύνταξή τους.

 

2^η ώρα.

Κατευθυνόμενος διάλογος. Συζήτηση ,καταγραφή των τελικών συμπερασμάτων μας για το απαρέμφατο της αρχαίας ελληνικής τη μετάφρασή του και τη μορφή του στη νέα ελληνική.  Επίλυση αποριών . Χρήση και του σώματος κειμένων από την πύλη για την νέα ελληνική γλώσσα ,ώστε να δούμε και ορισμένα κείμενα στα οποία εφαρμόζεται η θεωρία που μάθαμε σε σχέση και με την νέα ελληνική γλώσσα.

6.Αποτιμήση-Κριτική –Προεκτάσεις Επέκτασης.

Η εφαρμογή του σεναρίου κινητοποίησε τους μαθητές ,που επέδειξαν μεγαλύτερη προσοχή και ενδιαφέρον για το συντακτικό φαινόμενο του άναρθρου απαρεμφάτου στην Αρχαία Ελληνική. Συμμετείχαν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία κι επέδειξαν ευρηματικότητα και δημιουργικότητα τόσο στην αναζήτηση, οργάνωση και παρουσίαση του υλικού, όσο και στην επίλυση προβλημάτων. Η αξία του διδακτικού σεναρίου επικεντρώνεται κυρίως στο ότι έδωσε την δυνατότητα στους μαθητές να συνεργαστούν να δημιουργήσουν και να έρθουν κοντά στην κλασσική παιδεία με έναν  πιο ευχάριστο τρόπο. Βέβαια θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι προκειμένου να βγει ο καθηγητής από τον άχαρο ρόλο του απλού διεκπεραιωτή της ύλης του μαθήματος θα πρέπει να αλλάξουν τα  σχολικά προγράμματα και να δοθεί ο χρόνος και οι  δυνατότητες για τέτοιου είδους δράσεις

7.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.Επιμορφωτικό υλικό για τη εκπαίδευση των επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης, Τεύχος 3:Κλάδος ΠΕΟ2,Β΄ Έκδοση Αναθεωρημένη και Βελτιωμένη, Πάτρα 2011.

2.Τσέλικας Σ,<<Ρήματα της Α.Ε. που συντάσσονται με απαρέμφατο ή κατηγορηματική μετοχή: Διερεύνηση της σημασίας τους, Σενάριο για την αξιοποίηση των ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων στη διδασκαλία του συντακτικού της αρχαίας ελληνικής>>, στο  Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των Επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης, Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕΟ2, Β΄Έκδοση Αναθεωρημένη και Βελτιωμένη ,Πάτρα 2011,σ.433-437.

3.Βέτσιος Ελευθέριος-Κολίτση Φιλοθέη,<<οι ειδικές και ενδοιαστικές προτάσεις της Αρχαίας Ελληνικής: Διερεύνηση χρήσης και εκφοράς τους>>.Σενάριο που αφορά τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών με τη χρήση ΤΠΕ. https: sites.google.com/site/evetsios/didaktika-senaria.

 

 

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. ^Ο ΦΥΛΛΟ.(Το ειδικό απαρέμφατο)

1)Χρησιμοποιώντας τα ρήματα νομίζω ,λέγω, δοκώ και τους συμφραστικούς πίνακες από την πύλη για την αρχαία ελληνική γλώσσα να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

ρήματα	απαρέμφατα	συντακτικός τους ρόλος	μετάφραση απαρεμφάτων

 

2)Να ανατρέξετε στη συντακτική θεωρία του ειδικού απαρεμφάτου που βρίσκεται στην <<Πύλη>> και να ελέγξετε αν έχετε βρει στα παραδείγματα που καταγράψατε όλες τις χρήσεις του ειδικού απαρεμφάτου όσον αφορά το συντακτικό του ρόλο.

3)Με βάση τις μεταφράσεις που καταγράψατε να αναφέρετε αν η χρήση του ειδικού απαρεμφάτου είναι η ίδια και στη Νέα Ελληνική.

 

 

2^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ(Το τελικό απαρέμφατο)

 

1)Χρησιμοποιώντας τα ρήματα κελεύω, βούλομαι ,’εθέλω-θέλω, και τους συμφραστικούς πίνακες από την πύλη για την αρχαία ελληνική γλώσσα να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

 

ρηματα	απαρέμφατα	συντακτικός ρόλος.	μετάφραση απαρεμφάτων

 

2) Να ανατρέξετε στη συντακτική θεωρία του τελικού  απαρεμφάτου που βρίσκεται στην <<Πύλη>> και να  ελέγξετε αν έχετε βρει στα παραδείγματα που καταγράψατε όλες τις χρήσεις του τελικού  απαρεμφάτου όσον αφορά το συντακτικό του ρόλο.

3)Με βάση τις μεταφράσεις που καταγράψατε να αναφέρετε αν η χρήση του        τελικού απαρεμφάτου είναι η ίδια και στη Νέα Ελληνική.

 

 

 

 

3^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ(Σύγκριση των δύο απαρεμφάτων)

1)Χρησιμοποιώντας τα ρήματα νομίζω, λέγω,δοκώ,κελεύω, βούλομαι και έθέλω-θέλω και τα σώματα κειμένων από την πύλη για την αρχαία ελληνική γλώσσα να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

 

 

 

Ρήματα	είδη απαρεμφάτων	Συντακτικός ρόλος των απαρεμφάτων	μετάφραση  απαρεμφάτων ανάλογα με το είδος τους	Με ποιες προτάσεις της αρχαίας ελληνικής ισοδυναμούν ανάλογα με το είδος τους.

2)Χρησιμοποιώντας τις αρχές σύνταξης για το απαρέμφατο από την πύλη για την αρχαία ελληνική γλώσσα και στηριζόμενοι στα προηγούμενα παραδείγματα να καταγράψετε με τον κειμενογράφο σε ένα αρχείο word ή φτιάχνοντας ένα αρχείο power point τα συμπεράσματά σας για τα εξής: 1)Τι είναι το άναρθρο απαρέμφατο της αρχαίας ελληνικής και ποια η σχέση του με το ρήμα από το οποίο εξαρτάται;2)ποια είναι τα είδη του άναρθρου απαρεμφάτου;3)ποιος είναι ο συντακτικός τους ρόλος ανάλογα με το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται;4) πως μεταφράζονται ανάλογα με το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται 5)με τι είδους πρόταση της αρχαίας ελληνικής ισοδυναμεί το κάθε είδος  του άναρθρου απαρεμφάτου;

3)Με βάση τις μεταφράσεις που καταγράψατε να αναφέρετε αν η χρήση του ειδικού και του τελικού απαρεμφάτου είναι η ίδια  και στη Νέα Ελληνική.

4 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (άναρθρο απαρέμφατο και νέα Ελληνική)

       1)  Χρησιμοποιώντας από την πύλη για την ελληνική γλώσσα τη νέα ελληνική

ή το ψηφιακό βιβλίο γραμματική της νέας ελληνικής για την Α,β,Γ, γυμνασίου  σελ 146-147 ,να μελετήσετε τις δευτερεύουσες ειδικές και βουλητικές ονοματικές προτάσεις και να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα   σας όσον αφορά το συντακτικό τους ρόλο . Κατά την έρευνά  σας θα στηριχτείτε στα ρήματα λέω, πιστεύω,  νομίζω, θέλω,επιθυμώ και τη σύνταξή τους.

ΡΗΜΑΤΑ	ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ	ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ	ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ

 

 

2)Με βάση  τα συμπεράσματα της  3 ομάδας  να διερευνήσετε ποια είναι η σχέση  μεταξύ των απαρεμφάτων της αρχαίας ελληνικής και το πώς μεταφράζονται και τις αντίστοιχες προτάσεις της νέας ελληνικής;.

                3)Να κατάγραψετε τα συμπεράσματά σας για τη χρήση του απαρεμφάτου  

                      Στην Νέα Ελληνική .                                                                  

 

                                                  

 

 

 

,