ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΕΚΘΕΣΗ 14^η

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ

 

1.    «Η παράδοση συντηρεί τα στοιχεία εκείνα που συναποτελούν το ‘πρόσωπο’ ενός λαού. Εμποδίζει λοιπόν την αλλοτρίωση και την αποπροσωποποίηση του λαού αυτού, στην περίπτωσή μας τον αφελληνισμό».

(Κ.Ν.Παπανικολάου)  (Περιοδικό Ελεύθερη Γενιά)

2.   «Η τήρηση της παράδοσης σ’όλες τις γραμμές σημαίνει αποστέωση».

(Χρ. Μαλεβίτσας, Προοπτικές)

 

Ποια είναι η δική σας γνώμη πάνω σ’αυτές τις δύο γνώμες;

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

Τι είναι παράδοση.

Μορφές παράδοσης.

 

Έννοια : Με τον όρο «παράδοση» μπορούμε να εννοήσουμε τις πολιτιστικές αξίες του παρελθόντος, που δίνουν ιδιαίτερο χρώμα σε κάθε λαό και που διαμορφώνουν τα διακριτικά στοιχεία του πολιτισμού του και των ηθικοπνευματικών αξιών. Η παράδοση δεν είναι μονοσήμαντη. Περικλείει μέσα της πολλές μορφές (γλωσσική, εθνική, πνευματική, οικιστική).

            Ωστόσο η παράδοση δεν εντοπίζεται μόνο στη γλώσσα, στα ήθη και στα έθιμα, στους μύθους και τους θρύλους, στα τραγούδια και στους χορούς, στη λαϊκή τέχνη και αρχιτεκτονική και αυτό γι’αυτό δεν είναι κάτι που δεν διαβάζεται και μαθαίνεται, αλλά κάτι που βιώνεται καθημερινά στον τρόπο που σκέφτεται, συμπεριφέρεται, διασκεδάζει και ενεργεί ένας λαός.

 

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

1) Αφετηρία - διαδρομή της. Σήμερα : εκφυλισμός.

 

2)Αίτια εκφυλισμού :

α) ξενομανία (προϊόντα, γλώσσα, διασκέδαση)

β) πολυεθνικές (τυποποίηση - μαζοποίηση)

 

3)Αποτελέσματα από την περιφρόνηση της : αφελληνισμός και αναγκαιότητά της

 

4)  Σχέση παρελθόντος - παρόντος

            συνέπειες επαναβίωσης

            συνέπειες άρνησης

 

5) Πως πραγματικά χρειαζόμαστε την παράδοση. Προϋποθέσεις για τη δημιουργική λειτουργία.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - Συμπέρασμα.

 

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

1) Αφετηρία της ελληνικής παράδοσης θα πρέπει να θεωρηθεί η κλασσική εποχή. Από τότε πρωτοστατήσαμε στην ανάπτυξη του βυζαντινού πολιτισμού, δράσαμε δημιουργικά στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και συνεχίσαμε την παράδοση ως τις μέρες μας. Δυστυχώς, όμως, τα τελευταία χρόνια, οδηγούμαστε ολοταχώς προς τον εκφυλισμό κάθε παραδοσιακού στοιχείου.

 

2) Αυτό οφείλεται κατά πρώτο λόγο στην ξενομανία που μας έχει καταλάβει και η οποία έχει πάρει τη μορφή επιδημίας. Με την ανάπτυξη του τουρισμού και τη συχνή επικοινωνία που έχουμε με τους ξένους αρχίσαμε να παρουσιάζουμε τάσεις μιμητισμού.

            Έχουμε δεχτεί και προσαρμόσει ευρωπαϊκές λέξεις στο λεξιλόγιό μας. Προτιμάμε τις ξένες μάρκες προϊόντων χωρίς να κοιτάζουμε πάντα την ποιότητα. Διασκεδάζουμε με τον ευρωπαϊκό τρόπο, ακούγοντας ξένη μουσική και περιφρονώντας την ελληνική μας παράδοση.

            Αλλά και τα σύγχρονα ελληνικά τραγούδια επηρεασμένα από τα ξένα πρότυπα πολλές φορές είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένα τόσο από πλευράς στίχων όσο και μουσικής.

            Κατά δεύτερο λόγο η φθορά της παράδοσης είναι αναντίρρητα αποτέλεσμα της ομοιομορφίας και της τυποποίησης που θέλουν να επιβάλλουν οι πολυεθνικές εταιρίες. Και ασφαλώς με την ομοιομορφία των καταναλωτικών προϊόντων μεγαλώνουν τον κύκλο των προϊόντων τους. Αλλά ταυτόχρονα συντελούν στη μαζοποίηση του ανθρώπινου πληθυσμού, καθώς αυτός υιοθετεί ορισμένα πρότυπα και ζει ανεξάρτητα από το που ζει και τι είδους αντιλήψεις και παράδοσης έχουν επηρεάσει τους προγενέστερούς του.

 

3)Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τους Έλληνες οι οποίοι σιγά-σιγά χάνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και γίνονται μανιώδης καταναλωτές και ψυχροί χρησιμοθήρες. Παράλληλα φθείρεται και η περίφημη Ελληνικότητά μας και αλλοιώνεται ανεπανόρθωτα η ταυτότητά μας. Έτσι στις μέρες μας πια αναρωτιόμαστε αν κάποτε θα κατορθώσουμε να γίνουμε «συγχρονισμένοι» χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι είμαστε τελείως «ασυγχρόνιστοι» Έλληνες.

Γι’αυτό πιστεύω ότι πράγματι η παράδοση θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε το χαρακτήρα μας ως λαός και θα μας προφυλάξει από την αποπροσωποποίηση και τη σύγχυση γύρω από τι είμαστε και τι ζητάμε. Επομένως χρειάζεται η υπεράσπιση της παράδοσης και όχι η αποκοπή από τις ρίζες της.

 

4) Αναμφισβήτητα παρόν και παρελθόν βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση. Σ’όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες με διάφορους τρόπους, τα περασμένα ζουν μέσα στα τωρινά και το σήμερα παίρνει μορφή ζωής από το χτες. Ο πολιτισμός κάθε εποχής είναι φυσική προέκταση του πολιτισμού της προηγούμενης εποχής.

            Η βίωση του παρελθόντος μέσα στο παρόν παρουσιάζεται με δύο μορφές :

ως επιβίωση - ως αναβίωση.

            Η επιβίωση είναι η φυσική συνέχεια του παρελθόντος στο παρόν, μεταδίδεται από γενιά σε γενιά και αποτελεί οργανικό στοιχείο των ανθρώπινων κοινωνιών, βασικό για την ύπαρξη και την οργάνωσή τους.

            Η αναβίωση αναφέρεται στο συνειδητό ζωντάνεμα του παρελθόντος, με κύριο στόχο να εξιδανικεύσουμε μια συγκεκριμένη εποχή του παρελθόντος και να την υψώσουμε σε κανόνα ζωής.

            Η επιβίωση και η αναβίωση είναι οργανικές λειτουργίες και ο τρόπος που γίνεται η επιλογή, η αφομοίωση, η μετουσίωση των αξιών του παρελθόντος, αποτελεί δείκτη για τη ζωτική δύναμη, τη δημιουργικότητα μιας κοινωνίας. Η τοποθέτηση μας απέναντι στο παρελθόν ποικίλει ανάλογα με τις ανάγκες, τις απαιτήσεις, τις αντιλήψεις, ιδεολογίες μιας εποχής. Μπορεί να πάρει τις μορφές :

1)  Παθητική προσήλωση στο παρελθόν απορρίπτοντας κάθε νέο (άγονος ιστορισμός)

2)  Καθολική άρνηση του παρελθόντος

3) Κριτική αποδοχή του παρελθόντος και εναρμόνιση του με το παρόν (δημιουργικός ιστορισμός).

            Στην πρώτη περίπτωση το παρόν θωρείται διαφθορά του παρελθόντος. Αποκρούεται κάθε τι νέο που έρχεται να διώξει το καθιερωμένο. Το παρελθόν σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο υψώνεται σε πρότυπο, γίνεται προσπάθεια να ξαναζωντανέψει αυτούσιο.

            Η στάση αυτή είναι καθαρά φορμαλιστική μια που χάνεται η ουσία και εξιδανικεύεται ο εξωτερικός τύπος, η εξωτερική μορφή της αξίας.

 

Συνέπειες επαναβίωσης

1) Απομακρύνει άτομα και λαούς από τη ρέουσα και σφύζουσα πραγματικότητα.

2) Απονεκρώνει τις δημιουργικές δυνάμεις, οδηγεί στο στείρο μιμητισμό, ανακόπτει την πορεία εξέλιξης του πολιτισμού.

3) Απολιθώνει την πραγματικότητα, εφησυχάζει τον άνθρωπο και εμποδίζει την ανοικοδόμηση του μέλλοντος.

            Στην περίπτωση της καθολικής άρνησης οι λαοί δείχνουν αδιαφορία και περιφρόνηση προς το παρελθόν.

 

Συνέπειες άρνησης

1) Διασπάται η ιστορική συνέχεια.

2) Υποσκάπτονται τα θεμέλια στήριξης, οδηγούμαστε στον μετεωρισμό του ανθρώπινου πολιτισμού.

3) Αποπροσανατολίζονται άτομα και λαοί. Οι άνθρωποι βρίσκονται μέσα στο χάος και στην αβεβαιότητα του παρόντος.

4) Αποστέλλεται η διαδικασία εξέλιξης του πολιτισμού.

5)Η τρίτη περίπτωση αποτελεί την ορθότερη τοποθέτησή μας απέναντι στο παρελθόν. Αναφέρεται στον αρμονικό συνδυασμό των αξιών του παρελθόντος με τις δυνάμεις και τις ορμές του παρόντος, έτσι που και τα περασμένα να δίνουν κάθε στοιχείο που μπορεί να χρησιμεύσει για ιδανικό παράδειγμα και να αφομοιώνεται από το παρόν και η σύγχρονη ορμή να απλώνεται άνετα και να εξυψώνει τα δικά της στοιχεία σε αξίες πολιτισμού όσο μπορεί περισσότερο ικανοποιητικές για τις σύγχρονες ψυχικές ανάγκες.

            Αν ακολουθούμε την παράδοση σ’όλες τις γραμμές της και αν εμμένουμε στον τύπο τότε πράγματι εργαζόμαστε για την ίδια την καθυστέρησή μας. Ένας λαός δεν ζει όταν απλώς μιμείται, έστω και αν μιμείται τους προγόνους του. Δημιουργεί και αναπτύσσεται όταν εμπνέεται απ’αυτούς.

 

Προϋποθέσεις για δημιουργική λειτουργία

1) Συγκέντρωση παραδοσιακού υλικού από ειδικούς συλλογείς.

2) Μελέτη και επεξεργασία αυτού του υλικού από ειδικούς μελετητές ώστε να διερευνηθεί η γνησιότητα ορισμένων μοτίβων.

 

3) Ενεργητική - κριτική εκμετάλλευση της παράδοσης, ώστε να απαγκιστρωθεί από τον προγονολατρικό της χαρακτήρα και να μετουσιωθεί σε δημιουργικό παράγοντα της ζωής.

4) Καλλιέργεια σωστής διαλεκτικής σχέσης μεταξύ παραδοσιακού και μοντέρνου.

5) Σημαντικός ο ρόλος και της παιδείας όπου το κέντρο βάρους θα είναι ο νεοελληνικός πυρήνας δημιουργίας και όχι η εντελώς  ανούσια και στείρα αρχαιοπάθεια και αχαιολατρεία. Χρειάζεται δηλαδή ουσιαστικά εξοικείωση τόσο με το αρχαίο, όσο και με το νέο προπαντός ελληνικό πνεύμα.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

            Είναι απαραίτητη λοιπόν η δημιουργική και κριτική θεώρηση του παρελθόντος. Η παράδοση είναι απαραίτητη για να διατηρήσουμε την ελληνικότητα και επομένως της ταυτότητά μας.

            Ιδιαίτερα στην εποχή μας εποχή της κρίσης των αξιών και της ιδεολογικής σύγχυσης, η παράδοση μπορεί να αποτελέσει αστείρευτη πηγή ζωής και άντλησης αρχών για τη διαμόρφωση του πολιτισμού μας.